Хувьцааг эзэмшигч нь үндсэндээ хоёр хэлбэрээр ашиглах боломжтой. Хувьцаагаа зарж нэг удаа их мөнгө олох, эсвэл жил бүр ногдол ашиг хүртэх гэсэн хоёр янзаар үр шимийг нь үзэж болох юм. Манай хөрөнгийн бирж дээрх компаниуд төдийлөн ашигтай ажиллаж ногдол ашиг тараадаггүй болохоор иргэд үүнд тийм ч итгэлтэй байдаггүй юм билээ. Харин сүүлийн үед үнэ өсөхийг нь хүлээж, зарах сонирхолтой хувьцаа эзэмшигчид олшрох болжээ. Юутай ч монголчууд хүссэн хүсээгүй хөрөнгийн захын тухайд мэдлэгтэй болох шаардлага тулгарч байна. Их хөрөнгийн эзэд болсноор хувьцаагаа зарах уу, хадгалах уу гэсэн сонголтын өмнө ирж байна.
Брокер, дилерийн компани одоо л танд хэрэгтэй
Хувьцааг арилжаанд оруулахад зуучлагч байгууллага маш чухал. Энэ нь их хувьчлалаас болоод нэр хүнд шалан доогуур навс унасан брокер дилерийн компаниуд. Хувьцаа эзэмшигч тэдгээрээр дамжуулж Үнэт цаасны төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв /ҮЦТТТХТ/-д нэрийн дансаа нээлгэснээр арилжаанд оролцох эрхтэй болно. Одоогийн байдлаар Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 48 брокер дилерийн компани байна. Гэхдээ өнөө уулын мод урттай богинотой гэгчлэн тэдний дунд сайн нь ч бий, муу нь ч бий. Найдвартай компани л байхгүй бол таны өмнөөс зараад хувьцааг чинь дамлачих эрсдэл гарахыг үгүйсгэх аргагүй. Өмнө нь ийм алдаа завхрал гарч байсныг бид бүхэн мэднэ, тиймдээ ч өнгөрсөн түүхийн алдааг дахин давтахгүй байхын тулд бас нэгэн анхаарах зүйл энэ юм.
Брокер, дилерийн компаниудын нэгдсэн мэдээллийг Монголын хөрөнгийн биржийн вэб сайтаас авч болно. Таныг хөрөнгийг захиран зарцуулах эрхтэй брокер дилерийн компани таны өмнөөс бүхнийг хийх, танд хэрэгтэй бүх мэдээллийг хүргэдэг байх ёстой. Та аль нэгэн брокер дилерийн компаниар үйлчлүүлэхээр сонгохдоо урьдчилж сайн танилцаж, танд хэдэн хувийн шимтгэлээр үйлчлэх, танд ямар мэдээллийг гаргаж өгөх бололцоотой вэ гэдгийг судлаарай. Арилжааны шимтгэл гэдэг нь танд хувьцаа авч өгөх болон таны хувьцааг зарж өгөх бүрт тухайн мөнгөн дүнгээс авах шимтгэл юм. Жишээлбэл, танд гурван сая төгрөгийн үнийн дүн бүхий ямар нэгэн хувьцаа авч өгөхөд үүний дөрөв хүртэлх хувийг шимтгэл болгож авна. Шимтгэлийн дүнг тухайн компани өөрөө тогтоодог. Ерөнхийдөө брокер дилерийн компаниудын шимтгэлийн дундаж үнэ хоёр хувь гэсэн ханштай байна. Харин шимтгэлийн хамгийн дээд үнэ дөрвөн хувь гэдгийг Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тогтоож хязгаарласан байдаг юм билээ. Түүнчлэн таны хүссэнээр хувьцааг чинь зарвал мөн л үнийн дүнгээс шимтгэлийн хураамж авна. Арилжаа хийгдсэний дараа таны хувьцаа эсвэл мөнгө ҮЦТТТХТ дэх таны нэрийн дансанд орох болно.
Данс нээлгэхэд нэг өдөр л шаардагдана
ҮЦТТТХТ-д данс нээх ажлыг таны сонгосон брокер дилерийн компани хийнэ. Данс нээлгэхдээ иргэний үнэмлэхтэй байхад л болно. Харин энэ нь тодорхой хэмжээний үнэтэй ба энэ үнийг тухайн компани өөрөө тогтоодог. Мөн нэрийн данс нээлгэх гэрээ байгуулахад гарын үсгийн баталгаажилт заавал хийлгэсэн байх шаардлагатай. Нотариатч энэ баталгааг 1500 төгрөгөөр хийж байна. Гэрээ байгуулсны дараа танд ҮЦТТТХТ дэх дансны дугаар өгнө. Гэрээ байгуулахад нэг их хугацаа шаардагдахгүй ба брокер дилерийн компани ҮЦТТТХТ-д очиж таны материалыг хүргэснээр нэг өдрийн дотор л таны нэрийн данс нээгдэх болно. Энэ дансаараа дамжуулан өөр бусад компанийн хувьцаа авч болох юм. Хэрвээ хөрөнгийн биржээс хувьцаа авахыг хүсвэл та нэрийн дансандаа мөнгө байршуулах ёстой. Энэ мөнгийг нэр бүхий дөрвөн банкаар шилжүүлснээр брокер дилерийн компани таны захиалгаар хувьцаа худалдан авах юм. Хэрвээ та хүсвэл брокер дилерийн компанидаа хандан нэрийн дансан дахь мөнгөн үлдэгдэл болон хувьцааны мэдээллийг онлайнаар үзэж болно.
Одоогийн байдлаар 500 мянга орчим хүний нэрийн данс бий. Мөн тэдгээр нэрийн дансанд ягаан, ногоон тасалбарын үр дүн болсон хувьцаанууд ч бий. Иргэд энд данстай байна уу, хувьцаатай юу гэдгээ шалгуулахын тулд иргэний үнэмлэхтэйгээ Хөрөнгийн биржийн нэгдүгээр давхарт байрлах ҮЦТТТХТ-ийн Олон нийттэй харилцах албаар үнэ төлбөргүй үйлчлүүлээрэй....
%